Glac Survey
Glac-arheološko rekognosciranje
The Glac Survey addresses that part of the project aims regarding to the task to undertake a comprehensive archaeological survey of the area around Glac to position the site and the region within a broader chronological framework, and with reference to the historical and political contexts afforded by documentary evidence. The survey component of the overall Glac Project is undertaken under the leadership of Dr Milijan Dimitrijević and John Whitehouse.
The Survey Project has four components:
- A regional settlement pattern survey to identify the spatial and temporal settlement patterns during the Roman period.
- To establish the environmental context of the settlement pattern during the Roman period.
- In the light of the above to establish the consequential rural economic base of the region during the Roman period.
- A survey of the immediate environs of the Glac villa to identify outbuildings, cemeteries, water supply, transport routes, and the relationship with the Sava River.
Thus, the Survey Project has a settlement pattern component, an environmental component, a rural economy component, and a Glac villa immediate environs component.
The Study Area encompasses the territory around the Glac site, in the vicinity of Sremska Mitrovica (excluding the territory of the town), including the part of Srem region northeast of the Sava River and part of Mačva region southwest of the river.
The Study Area covers approximately 700 km², between the Fruška Gora mountains in the north and Jerez river in the south (north of Šabac), approximately the Čalma meridian on the west (without Sremska Mitrovica) and approximatively the Jarak/Ruma meridian on the east.
The size and borders of the Study Area were designed primarily on the basis of biophysical criteria, principally on the nothern, southern, north-eastern and south-western limits, but with regard to the administrative / poliical boundaries of the territory of Sirmium.
The Survey Project has had a preliminary field assessment season in June 2017, followed by three-week field seasons in March 2019 and January – February 2020.
For the Glac Survey, areas are identified for subsequent detailed examination in the field by four methods:
- Utilising locations already identified from lists of registered sites, held by the Institute for Monument Protection or published in the archaeological literature.
- Utilising remote sensing to identify locations that are Potential Archaeological Features.
- Utilising randomly selected grids.
- Utilising local information, usually from landowners or farm workers.
As part of the Glac Survey, an examination was undertaken of the eco-geomorphological characteristics of the Glac archaeological site and its hinterland to provide a Land Systems analysis of the Study Area. This was undertaken by the Geographical Institute “Jovan Cvijić” of the Serbian Academy of Sciences and Arts under the direction of Dr Jelena Ćalić.
The Land Systems analysis identified three broad Land Systems comprising 9 units within the Study Area. The units identified in this analysis were adopted as the basis of stratification of the Study Area for sampling and survey purposes.
The Glac Survey commissioned 30 km2 of LiDAR images and low-level colour aerial photography of parts of the Study Area in 2018 and a further 34 km2 in 2020.
The Glac Survey has utilised a detailed ground surface examination methodology undertaken at select locations using Grids and Squares with Grids of 100 m x 100 m (1 hectare) divided into 25 Squares of 20 m x 20 m., where all surface artefacts are collected, counted and weighed. Grids from the Glac Geographical Information System (GIS) Platform are utilised, with hand held tablets with GPS positioning used to locate grids. Survey seasons were timed for a similar time and field condition each year when any ground snow cover was no longer present, when the fields had been subject to a first ploughing, and before crops have sprouted.
The Glac Survey work undertaken to date has identified a dense pattern of rural settlement in the areas near the Glac site, with significant continuity from the Bronze Age to the Iron Age and the Roman period.
The Glac Survey Team for the seasons conducted has been as follows:
2017 Glac Survey Team: Dr Milijan Dimitrijević, John Whitehouse and Jelena Šarović.
2019 Glac Survey Team: Dr Milijan Dimitrijević, John Whitehouse and Mihajlo Džamtoski.
2020 Glac Survey Team: Dr Milijan Dimitrijević, John Whitehouse, Mihajlo Džamtoski, Stefan Novaković, Ivana Protić, Zvezdana Štimac, Jovan Stipić, and Uroš Svirčević.
In addition, the Glac Survey Team has been greatly assisted by the Glac GIS Platform team of Aleksander Stamenković and Milica Tomić.
U okviru Projekta Glac sprovodi se arheološko rekognosciranje terena sa ciljem sveobuhvatnog istraživanja okoline nalazišta i utvrđivanja šireg hronološkog okvira života na lokalitetu u prošlosti, imajući u vidu istorijski i politički kontekst na koji ukazuju pisani izvori. Arheološkim rekognosciranjem u okviru Projekta Glac rukovode dr Milijan Dimitrijević i Džon Vajthaus.
Istraživanje se sprovodi u četiri pravca:
- utvrđivanje regionalnog rasporeda arheoloških lokaliteta sa ostacima naselja iz prošlosti s ciljem razumevanja prostornih i vremenskih obrazaca naseljavanja u vreme rimske dominacije;
- prepoznavanje uslova životne sredine u prošlosti i njen uticaj na obrazac naseljavanja u rimskom periodu;
- razumevanje ruralne ekonomske osnove razvoja istraživanog područja tokom antičkog vremena;
- istraživanje prostora neposredne okoline vile na lokalitetu Glac kako bi se utvrdilo eventualno postojanje arheoloških ostataka nadovezanih građevinskih kompleksa, nekropola, hidro-tehničkih struktura, puteva i transportnih ruta uključujući i razumevanje prostornih odnosa sa plovnim putem reke Save.
Imajući u vidu gore navedeno, projekat rekognosciranja uključuje istraživanje obrazaca naseljavanja u prošlosti, proučavanje uslova i uticaja životne sredine na datom području, interpretaciju ruralne ekonomije u antičko doba i razumevanje neposrednog okruženja vile pronađene na lokalitetu Glac.
U prostorni okvir istraživanja uključena je teritorija neposredne okoline lokaliteta Glac i okolina Sremske Mitrovice (isključujući urbanizovan prostor samog grada), odnosno delovi Srema severoistočno od Save i delovi Mačve jugozapadno od reke.
Područje istraživanja obuhvata površinu od 700 km². Ograničeno je grebenom Fruške Gore na severu i tokom reke Jerez na jugu, odnosno meridijanom sela Čalma na zapadu (isključujući urbanu zonu Sremske Mitrovice) i meridijanom puta Ruma-Jarak.
Veličina i granice područja istraživanja određene pre svega bio-fizičkim kriterijumima, ponajviše na severnom, južnom, severoistočnom i jugozapadnom delu; takođe, granice su delimično određene i prema široj teritoriji antičkog Sirmijuma.
Preliminarno arheološko rekognosciranje sprovedeno je tokom juna 2017. godine. Tronedeljna rekognosciranja obavljena su u martu 2019.; tokom januara i februara 2020. godine.
Za potrebe istraživanja šire okoline arheološkog lokaliteta Glac, uža područja arheološkog rekognosciranja su određena na osnovu četiri metode:
- definisanje lokaliteta identifikovanih u dokumentaciji Zavoda za zaštitu spomeniku kulture Sremska Mitrovica i publikovanih u arheološkoj literaturi;
- daljinska detekcija lokaliteta prema prisustvu potencijalnih arheoloških struktura;
- identifikacija nasumično odabranih zona (“mreže”) rekognosciranja;
- korišćenje informacija dobijenih intervjuisanjem meštana, najčešće vlasnika zemljišnih parcela i lokalnih radnika.
U okviru projekta rekognosciranja izrađena je studija eko-geomorfoloških odlika arheološkog lokaliteta Glac i njegove okoline s ciljem analize različitih sistema zemljišta unutar područja istraživanja. Studiju je izradio tim Geografskog instituta “Jovan Cvijić” Srpske akademije nauka i umetnosti, pod rukovodstvom dr Jelene Ćalić.
Na osnovu geomorfološke analize identifikovana su tri sistema zemljišta na području istraživanja, odnosno devet različitih jedinica u okviru tri sistema zemljišta. Pojedinačne jedinice čine osnovu za geomorfološku stratifikaciju području istraživanja, uzorkovanje zemljišta i arheološko rekognosciranje.
Kao deo arheološkog rekognosciranja sprovedeno je LiDAR snimanje i aero-fotografisanje sa male visine teritorije od 30 km² površine unutar granica područja istraživanja. Dodatnih 34 km² je podvrgnuto daljinskoj detekciji u 2020. godini.
Za potrebe rekognosciranja primenjena je metoda detaljnog terenskog pregleda unapred definisanih lokacija. Primenjen je metod zoniranja pojedinačnih lokacija i njihove podele na mreže dimenzija 100 sa 100 m, unutar kojih je označeno po 25 kvadrata dimenzija 20 sa 20 m. Prikuplaju se svi predmeti nađeni u okviru označenih površina, vrši se njihovo prebrojavanje i težinsko merenje. U radu se koriste tablet uređaji sa aplikacijom za GPS pozicioniranje. Podaci su povezani sa GIS platformom (geografski informacioni sistem), razvijenom za potrebe istraživanja lokaliteta Glac. Kampanje su vremenski usklađene i organizovane u skladu sa stanjem poljoprivrednog zemljišta određenog za rekognosciranje nakon oranja, imajući u vidu izbegavanje perioda sa snežnim padavinama i intenzivan rast žitarica na kultivisanim poljima.
Dosadašnji rezultati istraživanja upućuju na postojnje guste mreže ruralnih naselja u prošlosti u okolini lokaliteta Glac, i kontinuitet naseljavanja na ovom području kroz bronzano i gvozdenog doba sve do rimskog perioda.
Arheološko rekognosciranje tokom tri istraživačke kampanje sproveo je tim:
2017: dr Milijan Dimitrijević, Džon Vajthaus i Jelena Šarović;
2019: dr Milijan Dimitrijević, Džon Vajthaus i Mihajlo Džamtoski;
2020: dr Milijan Dimitrijević, Džon Vajthaus, Mihajlo Džamtoski, Stefan Novaković, Ivana Protić, Zvezdana Štimac, Jovan Stipić i Uroš Svirčević.
Radom na izradi Glac GIS platforme, timu arheološkog rekognosciranja zanačajno su doprineli Aleksandar Stamenković i Milica Tomić.